Φωτογράφοι

 

Το επάγγελμα του φωτογράφου συνδέεται με τις τεχνολογίες παραγωγής μόνιμων εικόνων σε χημικά παρασκευασμένη επιφάνεια, με την επίδραση του (φυσικού) φωτός. Η επίσημη ημερομηνία εφεύρεσης της φωτογραφίας, θεωρείται η 19η Αυγούστου 1839 (Σαμπανίκου Ε., 2003:155). Στο νησί της Λέσβου και της Χίου, οι πρώτοι φωτογράφοι εμφανίστηκαν στις αρχές του 20ου αιώνα, ενώ οι περισσότεροι διδάχτηκαν την τέχνη της φωτογραφίας δουλεύοντας ως βοηθοί σε φωτογραφεία της Αθήνας. Κάποιοι άλλοι (λιγότεροι) έμαθαν την τέχνη κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής τους θητείας.

Τόσο στο παρελθόν, όσο και σήμερα, οι φωτογραφίες ήταν και είναι συνυφασμένες με ιδιαίτερες στιγμές της ζωής, γι΄ αυτό και οι περισσότερες φωτογραφίες των απλών ανθρώπων αφορούν σε γάμους, βαφτίσια, παρελάσεις, πανηγύρια, κέντρα διασκεδάσεως, χοροεσπερίδες, ενώ (στο παρελθόν και) οι κάτοικοι μικρών χωριών αξιοποιούσαν (κάποιες φορές) την ευκαιρία για να φωτογραφηθούν, όταν, ως γυρολόγος, τους επισκεπτόταν ο φωτογράφος της ευρύτερης περιοχής. Όπως αναφέρει η Ε. Σαμπανίκου (ό.π.), συνήθεια των αρχών του 20ου αιώνα, αποτελεί η συγγραφή αφιερώσεων και στίχων στο πίσω μέρος των φωτογραφιών, αλλά και το στήσιμο σκηνικών πριν τη φωτογράφηση εντός των φωτογραφείων. Ένα βασικό εισόδημα εισέπρατταν οι φωτογράφοι από τις φωτογραφίες για τα διάφορα δημόσια έγγραφα (ταυτότητα, ναυτικό φυλλάδιο κ.α.), αλλά και από τις cart postal που παρήγαγαν. Μάλιστα, οι φωτογράφοι στην πόλη της Χίου, προσπαθώντας να προσελκύσουν πελάτες σε ειδικές χρονικές επετείους, τοποθετούσαν τα Χριστούγεννα ως «κράχτες» προσωπικές κατασκευές (π.χ. φάτνη, έλκηθρο), για να φωτογραφίζονται τα παιδιά.

Η τέχνη της φωτογραφίας είναι συνεχώς μεταβαλλόμενη, αφού επηρεάζεται από τις τεχνολογικές εξελίξεις. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα ο φωτογράφος να βρίσκεται σε διαρκή μαθητεία - ενημέρωση, για να παρακολουθεί τις εξελίξεις, για να μάθει να χειρίζεται τα καινούρια μέσα και να χρησιμοποιεί τα διαφοροποιημένα μέσα και υλικά.

Οι πρώτες φωτογραφικές μηχανές ήταν ογκώδεις και βαριές, με ενσωματωμένο το σκοτεινό θάλαμο. Για την αποτύπωση των εικόνων χρησιμοποιούσαν γυάλινες πλάκες με τη χρήση εύφλεκτου διαλύματος υγρού κολλοδίου [ή νιτροσελλυλόζης, που χρησιμοποιήθηκε από το 1851 - ενώ πριν χρησιμοποιούσαν αλμπουμίνα, δηλ. ασπράδι αυγού (χήνας)]. Από το 1860 καθιερώνεται το φωτογραφικό χαρτί αλμπουμίνας, επιστρωμένο όπως οι γυάλινες πλάκες, όπου τύπωναν ασπρόμαυρες φωτογραφίες. Υπήρχαν και οι «επισκεπτήριες κάρτες», φωτογραφίες σε μικρές διαστάσεις (6Χ10 εκ.). Συχνά γινόταν επιχρωματισμός των φωτογραφιών. Οι έγχρωμες φωτογραφίες εμφανίζονται το 1861, με συνδυασμό ασπρόμαυρων φιλμ και χρήση φίλτρων με τα τρία βασικά χρώματα (μπλε, πράσινο, κόκκινο). Ο 20ος αι. αρχίζει με τις αυτοχρωμικές φωτογραφίες (δηλ. τα σλάιντς της εποχής), με επιπλέον επεξεργασία και πρόσθετα χρώματα, που δεν είχαν ιδιαίτερη διάδοση. Στην Ελλάδα ήρθαν το 1913. Στα μέσα περίπου του 20ου αιώνα οι φωτογράφοι της επαρχίας προμηθεύτηκαν φωτογραφικές μηχανές χειρός (μηχανές 35mm, όπως η δημοφιλέστατη και φτηνή Argus, 1936 - για έγχρωμες φωτογραφίες - ή οι ακριβές Leica και Kodak - που χρησιμοποιούσαν εύκαμπτο φιλμ KODACHROME, 35mm) και δημιούργησαν τον προσωπικό τους σκοτεινό θάλαμο. Ουσιαστικά όμως η έγχρωμη φωτογραφία αρχίζει να διαδίδεται στην επαρχία από τη δεκαετία του 1960 (βλ. Σαμπανίκου Ε., ό.π.).

Τα απαραίτητα μέσα για την δημιουργία μιας φωτογραφίας είναι: φωτογραφική μηχανή, εκτυπωτική μηχανή, φιλμ, χαρτιά, κοπτικό μηχάνημα, εργαλείο για τη λείανση των φυσαλίδων, ερυθρή δέσμη φωτός, χημικά εμφάνισης και στερέωσης, νερό. Η διαδικασία της εμφάνισης περνάει από τέσσερις φάσεις: Ι) τύπωμα-εμφάνιση, ΙΙ) στερέωμα, ΙΙΙ) φιξάρισμα και IV) πλύσιμο.

Σήμερα, με την εμφάνιση των ψηφιακών μέσων, το επάγγελμα του φωτογράφου έχει διαφοροποιηθεί αισθητά και εκτός των φωτογραφικών εκτυπώσεων και ανατυπώσεων, οι φωτογράφοι αναλαμβάνουν βιντεοσκοπήσεις, δημιουργία ψηφιακών άλμπουμ, επεξεργασία βίντεο, επεξεργασία φωτογραφιών κ.α..

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν

• Συνέντευξη Γκάγκαλη Ιωάννη [φωτογράφου], στο Πλωμάρι Λέσβου, στις 05/07/2005
• Συνέντευξη Ροδίτη Γιώργου [φωτογράφου], στη Χίο, στις 07/07/2005
• Σαμπανίκου Ε., Φωτογραφία & Ζωγραφική, 19ος - 20ος αιώνας, εκδ. Τυπωθήτω - Γιώργος Δάρδανος, 2003