Υλοτόμοι

 

Οι Ξυλοσχίστες ή Υλοτόμοι («μπισκιτζήδες») αναλάμβαναν την κοπή ξυλείας και την αρχική της επεξεργασία (που συμπεριλάμβανε τον τεμαχισμό των δέντρων σε διάφορα μεγέθη και σχήματα), ανάλογα με τη χρήση για την οποία προοριζόταν. Τις περισσότερες φορές δούλευαν με συγκεκριμένες παραγγελίες όσον αφορά στην ποσότητα και στα είδη ξυλείας που χρειάζονταν οι πελάτες τους, οι οποίοι πλήρωναν και ανάλογο χρηματικό ποσό (για όλα τα δέντρα εκτός από καστανιές και λεύκες) στις κατά τόπους κοινότητες, στις οποίες ανήκαν τα δάση απ’ όπου έκοβαν τα δέντρα οι υλοτόμοι. Άλλοτε πάλι, οι ίδιοι οι «μπισκιτζήδες» εμπορεύονταν την ξυλεία που έκοβαν, γυρίζοντας στα διάφορα χωριά της Λέσβου.

Η ξυλεία της Λέσβου προερχόταν από πεύκα, λεύκες, βαλανιδιές, κυπαρίσσια, καρυδιές, καστανιές, καστανιές, πλατάνια, μουριές, ευκαλύπτους, καραγάτσια και έτσι υπήρχε ευχέρεια επιλογής - ανάλογα με τη χρήση για την οποία προοριζόταν η ξυλεία.

Η υλοτομία ολοκληρωνόταν από το Νοέμβριο έως το τέλος Μαρτίου, όταν τα δέντρα βρίσκονται σε ληθαργική κατάσταση. Αρχικά γινόταν μια περιφερειακή τομή (εγκοπή) στον κορμό (για την ελάττωση της πίεσης στα εργαλεία) και στη συνέχεια οι υλοτόμοι έκοβαν (συνήθως με πριόνι που χρησιμοποιούσαν δύο άτομα) τον κορμό όσο το δυνατό πιο κοντά στο έδαφος. Όταν η τομή έφτανε σε αρκετό βάθος, τοποθετούσαν σ’ αυτή σφήνες (μεταλλικές ή ξύλινες), για να κρατήσουν το βάρος του δέντρου και να διευκολύνουν το πριόνισμα, ή χρησιμοποιούσαν τσεκούρι για να ολοκληρώσουν την τομή. Όταν το δέντρο έπεφτε στο έδαφος, αφαιρούσαν τα κλαδιά, τις κορυφές και το φλοιό και στη συνέχεια το έκοβαν σε πλάκες ξυλείας, ώστε να μπορούν να τις μεταφέρουν με μουλάρια στις ξυλαποθήκες. Εκεί, αφού ξεραίνονταν τα ξύλα, τοποθετούσαν τις πλάκες σε πάγκους και τις έσκιζαν, ανάλογα με την παραγγελία, σε σανίδια, πατοσάνιδα, ταβανοσάνιδα, πετσοσάνιδα, χατίλια, δίπλες κ.α.

Τα εργαλεία που χρησιμοποιούσαν οι υλοτόμοι ήταν πριόνια, τσεκούρια, πελέκια, ροκάνι και «στάφνη» (αλφάδι), ενώ αργότερα (από το 1940 περίπου) άρχισαν να χρησιμοποιούν (και) μηχανικά εργαλεία: παλινδρομικά πριόνια, δισκοπρίονα, αλυσσοπρίονα, κορδέλα, καταρράκτη (κοπτικό μηχάνημα).

Παλιότερα, το νησί της Λέσβου είχε πολλούς μπισκιτζήδες και ήταν μάλιστα οργανωμένοι σε σινάφι με προστάτη τον Αϊ-Προκόπη, που γιόρταζε στις 8 Ιουλίου . Επίσης, θα πρέπει να σημειωθεί, ότι το επάγγελμα του «μπισκιτζή» εξασκούσαν συστηματικά και οι «Γιουρούκοι», «Γιουρούκηδες», ή «Τουρκμέν’δις», μουσουλμάνοι νομάδες που είχαν έλθει στη Λέσβο από τη Μικρά Ασία και έφυγαν με την ανταλλαγή των πληθυσμών, μετά το 1922. Σήμερα στη Λέσβο υπάρχουν ακόμη κάποιοι υλοτόμοι, αλλά ο αριθμός τους έχει περιοριστεί, ενώ η προμήθεια ξύλων γίνεται πλέον και από εισαγωγές.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν

• Συνέντευξη Κέλμαλη Ευστράτιου [υλοτόμου] στην Αγιάσο της Λέσβου, στις 28/07/2004
• Χατζηβασιλείου Γ. Χρ., «Οι υλοτόμοι - μπισκιτζήδες της Αγιάσου», Αγιάσος, Ιανουάριος - Φεβρουάριος 1985, τεύχος 26: 9
• «Ξυλεία», Εγκυκλοπαίδεια «Επιστήμη και Ζωή», τόμος 14:249
• «Υλοτομία», Εγκυκλοπαίδεια «Επιστήμη και Ζωή», τόμος 18:146-147
• http://www.aegean.gr/culturelab/Proffesions_gr.htm