Παστελάδες

 

Παστελάδες ονομάζονταν οι παρασκευαστές παστελιών συνήθως οικιακής παραγωγής, οι οποίοι διδάσκονταν την τέχνη από τους γονείς τους. Οι παστελάδες, εκτός από παραγωγοί ήταν ταυτόχρονα και γυρολόγοι που πουλούσαν το εμπόρευμά τους σε πάγκους που έστηναν σε σημεία όπου υπήρχε μεγάλη προσέλευση κόσμου - πελατών, όπως πανηγύρια, εμποροπανηγύρεις, εκκλησίες, πλατείες, μοναστήρια. Πολλές φορές, σε περιόδους εορτών, επισκέπτονταν και γειτονικά νησιά, αλλά σπάνια παρατηρείται συστηματική εξαγωγή προϊόντων. Παράλληλα, στο νησί της Χίου, εξαιρετικοί πελάτες ήταν - και είναι ακόμη - οι επιβάτες των πλοίων της γραμμής, όπου οι παστελάδες διαλαλούν την πραμάτεια τους κατά την περίοδο στάσης (αποβίβασης - επιβίβασης) του πλοίου.

Τα απαραίτητα υλικά για την παρασκευή παστελιών είναι ξηροί καρποί (σουσάμι, φιστίκι, αμύγδαλο κ.α.), νερό, ζάχαρη και μαγιά. Τα εργαλεία που χρησιμοποιούσαν οι παστελάδες ήταν φουφού - γκαζιέρα υγραερίου αργότερα, καζάνι, ξύλινη κουτάλα, τάβλα, πλάστης, μαχαίρι και τα διάφορα υλικά και μηχανήματα συσκευασίας (π.χ. μεταγενέστερα νάιλον και συσκευή που κλείνει το νάιλον).

Η διαδικασία παραγωγής παστελιών ξεκινάει με το καβούρντισμα των ξηρών καρπών, που είναι και η πιο δύσκολη και κρίνει την «τέχνη» του παστελά. Το καβούρντισμα πρέπει να γίνει σιγά - σιγά και με τέτοιο τρόπο ώστε να μη μαυρίσουν οι ξηροί καρποί και ταυτόχρονα να είναι καλά ψημένοι, διότι σε αντίθετη περίπτωση το παστέλι έχει δυσάρεστη οσμή. Στη συνέχεια, ρίχνουν σε ένα καζάνι τους ξηρούς καρπούς, τη ζάχαρη, τη μαγιά και το νερό και ανακατεύουν έως ότου το μίγμα γίνει κρεμώδες (η αναλογία είναι περίπου η εξής: ένας τενεκές ξηροί καρποί, 4,5 - 5 kg ζάχαρη, ένα κουταλάκι μαγιά και 2 - 3 kg νερό). Με το πέρας αυτής της διαδικασίας, τοποθετούν το μίγμα σε μια τάβλα και το λειαίνουν σε λεπτές φέτες με ένα πλάστη, ενώ εν συνεχεία - για να επιτύχουν το πάχος που επιθυμούν - βάζουν τη μια φέτα πάνω στην άλλη και τις πιέζουν για να ενωθούν. Τέλος, το τεμαχίζουν σε μικρές ορθογώνιες πλάκες και το συσκευάζουν.

Στο νησί της Χίου παλαιότερα (στα μέσα του 20ου αιώνα) ασχολούνταν με το επάγγελμα του παστελά δεκαπέντε - δεκαεπτά άτομα, ενώ σήμερα έχουν απομείνει μόνο τρεις και η παραγωγή παστελιών έχει περάσει σχεδόν αποκλειστικά στα χέρια βιοτεχνιών ή εργοστασίων.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν

• Συνέντευξη Κωνσταντά Ιωάννη Εμμανουήλ [παστελά], στα Θυμιανά Χίου, 08/07/2005