Γαλατάδες

Οι γαλατάδες στη Λέσβο ασχολούνταν τόσο με την παραγωγή όσο και με τη διάθεση του γάλατος. Συνήθως δούλευαν σε οικογενειακή βάση (ο πατέρας και ένας γιος), ενώ διέθεταν από πέντε έως δέκα αγελάδες (αφού δεν έδιναν γάλα όλες την ίδια εποχή, επειδή κάποιες γεννούσαν). Ορισμένοι είχαν και λίγες κατσίκες.

Από την άνοιξη μέχρι και το καλοκαίρι τα ζώα τους παρέμεναν σε ιδιόκτητα οικόπεδα ή σε νοικιασμένα, παρότι συχνά οι ιδιοκτήτες των οικοπέδων παραχωρούσαν δωρεάν τη χρήση τους, αφού τα ζώα τα «καθάριζαν» από τα χόρτα και πρόσφεραν φυσικό λίπασμα. Βέβαια οι γαλατάδες έπρεπε να τα κρατούν «κεφαλωμένα» (δηλαδή να έχουν τα κεφάλια τους δεμένα), για να μην τρώνε τα κλαδιά των δέντρων (και «τα κάνουν κούτσουρα»), ενώ όταν τα άρμεγαν τους έδεναν και τα πόδια (με την «αλιπούτζα» / πέδη) για να παραμένουν ακίνητα και να μην κλωτσούν. Περιοδικά έπρεπε να τα «καλιβώνουν» οι «αλμπάνηδες» (οι πρακτικοί κτηνίατροι), δηλαδή να τους κόβουν τα νύχια και να τα εξετάζουν παράλληλα για διάφορες αρρώστιες. Το χειμώνα προφύλασσαν τα ζώα σε στάβλους («ταβλούσες»), ενώ τα τάιζαν με «νταρί» (καλαμπόκι) ή πίτουρα αλεσμένα με βαμβακόπιτα.

Οι γαλατάδες πήγαιναν για άρμεγμα το ξημέρωμα, για να προλάβουν να μοιράσουν το γάλα πρωί - πρωί, ώστε να είναι φρέσκο και να μην «ξινίσει», αφού παλιά τα σπίτια δεν είχαν ψυγεία για να το συντηρήσουν. Έβαζαν το γάλα στις «λαγήνες» (πήλινα δοχεία) ή σε τενεκέδες, το φόρτωναν σε γαϊδούρια και μοίραζαν το γάλα γυρίζοντας από σπίτι σε σπίτι. Καθημερινά πουλούσαν σαράντα μέχρι και πενήντα κιλά γάλα (που αντιστοιχούν σε δυο μεγάλες λαγήνες και μια μικρή). Μέχρι σχεδόν τη δεκαετία του 1970, τα έσοδά τους ήταν αρκετά για να συντηρήσουν μια οικογένεια: για παράδειγμα, στη δεκαετία του 1950, μία οκά γάλα κόστιζε περίπου έξι δραχμές. Όταν τα ζώα είχαν μεγαλώσει αρκετά οι γαλατάδες τα πουλούσαν συνήθως στους χασάπηδες και τα αντικαθιστούσαν με νεότερα.

Στο νησί της Λέσβου υπήρχαν γαλατάδες σχεδόν σε όλα τα χωριά, καθώς και στους αστικούς χώρους. Όμως η μαζική παραγωγή από τις βιομηχανίες γάλακτος, μείωσε τη ζήτηση για φρέσκο γάλα. Σήμερα το επάγγελμα του γαλατά έχει ουσιαστικά εκλείψει, ενώ οι ελάχιστοι που το ασκούν ακόμη είναι ηλικιωμένοι και δεν διαθέτουν διαδόχους.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν

• Συνέντευξη Σταυράκη Γιώργου [γαλατά], στο Καγιάνι Λέσβου, 07/2005