Βυρσοδέψες - Ταμπάκηδες

Βυρσοδέψες ή ταμπάκηδες ονομάζονταν οι τεχνίτες που αναλάμβαναν την κατεργασία δερμάτων στα βυρσοδεψεία. Οι εγκαταστάσεις των βυρσοδεψείων βρίσκονταν συνήθως σε παραθαλάσσιες περιοχές, ώστε να χρησιμοποιούν το απαραίτητο για την κατεργασία των δερμάτων θαλασσινό νερό. Το νησί της Χίου, από τις αρχές έως τα μέσα του 19ου αιώνα, αριθμούσε περίπου 18 βυρσοδεψία με 580 εργάτες, οι περισσότεροι εκ των οποίων άνδρες - οι λιγοστές γυναίκες ασχολούνταν κυρίως με τη βαφή των δερμάτων. Οι βυρσοδέψες είχαν ιδρύσει ένα ισχυρό σωματείο, το «Σύνδεσμο Εργατών Βυρσοδεψών Χίου», το καταστατικό του οποίου αναφέρει την ίδρυσή του το1918 και την τελευταία του τροποποίηση το 1991.

Τα δέρματα τα προμηθεύονταν ακατέργαστα και παστωμένα από χώρες του εξωτερικού (Γαλλία, Ροδεσία, Ιταλία, Αγγλία, Ελβετία) και ήταν δύο ειδών, ξηράλατα και υγράλατα - πιο μαλακά. Τα απαραίτητα υλικά για την κατεργασία ήταν το νερό, το αλάτι, ο φλοιός πεύκου, το βαλανίδι, ο ασβέστης και τα χρώματα για τις βαφές. Τα εργαλεία που χρησιμοποιούσαν κυρίως ήταν καρότσια μεταφοράς, μασιές, γάντζοι, πιστόλια για βάψιμο, ψαλίδια, ζυγαριές, σφραγίδες κ.α, ενώ τα κυριότερα μηχανήματα ήταν οι μυλόπετρες όπου άλεθαν το πεύκο και το βαλανίδι, η μηχανή αφαίρεσης λίπους, οι βαρέλες κατεργασίες, το ξηραντήριο, κ.α.

Η διαδικασία της κατεργασίας ήταν χρονοβόρα και πολύπλοκη και περνούσε από πολλά στάδια: 1) ξέπλεναν τα δέρματα καλά για να φύγει το αλάτι, 2) τα τοποθετούσαν για μία περίπου εβδομάδα σε ασβέστη (αρχικά στα ασβεστερά - μετά σε βαρέλες με ασβέστη), για να αφαιρεθεί το τρίχωμα και στη συνέχεια τα ξέπλεναν στις βαρέλες κατεργασίας με θαλασσινό νερό, 3) αφαιρούσαν από το εσωτερικό του δέρματος το λίπος - το οποίο το συνέλεγαν και το πουλούσαν - και έπειτα το ξέπλεναν καλά, 4) τοποθετούσαν τα δέρματα σε εκχύλισμα πεύκου και βαλανιδιού (για να σκληρύνουν) και τα άφηναν για μεγάλο χρονικό διάστημα - από 1 έως και 6 μήνες, ανάλογα με τις ανάγκες της επιχείρησης και στη συνέχεια τα ξέπλεναν, 5) τα πάστωναν με φυτικές ουσίες για 2 εβδομάδες περίπου, 5) τοποθετούσαν τα δέρματα στις βαρέλες κατεργασίες και στη συνέχεια τα ξέπλεναν, 6) έβαζαν τα δέρματα στην πρέσα για να φύγουν τα υγρά, 7) τα τοποθετούσαν σε βαρέλες με έλαια (ψαρέλαιο συνήθως) για να μαλακώσουν και στη συνέχεια τα κρεμούσαν, 8) τα περνούσαν από τη «στρωτήρα», για να ανοίξουν οι πόροι από το «πρόσωπο» (το πάνω μέρος) του δέρματος, 9) έβαφαν τα δέρματα με πιστόλια βαφής, 10) τα ξήραιναν (το καλοκαίρι τα κρεμούσαν, το χειμώνα τα έβαζαν σε ξηραντήριο), 11) τα περνούσαν από ένα μηχάνημα με κυλίνδρους για να σιδερωθεί το δέρμα 12) τέλος, σφράγιζαν τα δέρματα με την επωνυμία της επιχείρησης και τα τύλιγαν με τη βοήθεια ενός μάγκανου.

Η κύρια κρίση στον τομέα της βυρσοδεψίας, επήλθε τη δεκαετία του 1980, λόγω του έντονου ανταγωνισμού από μεγάλες αθηναϊκές επιχειρήσεις, έτσι τα περισσότερα βυρσοδεψεία έκλεισαν το ένα μετά το άλλο.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν

• Συνέντευξη Γεωργούλη Μιχάλη [βυρσοδέψη] στη Χίο, στις 09/07/2005